Ayni Yardım Nedir, Nasıl Bordrolaştırılır?

Çalışanlar için iş yeri tercihinde ücretlendirme dışında iş yerinin sağladığı sosyal imkanlar da önemli rol oynar. Bu nedenle günümüzde pek çok iş yeri, sosyal yardımlarla da çalışanlara çeşitli imkanlar sunar. Böylece çalışan motivasyonuna katkı sağlayarak çalışanların iş yerine bağlılığını artırırlar. 

İşverenlerin çalışanlarına yaptığı sosyal yardımlar ise birçok farklı türde karşımıza çıkar. Bu yardımlardan biri de ayni yardımdır. Peki, ayni yardım ne demek? Ayni yardım, en genel anlamıyla mal ve eşya yardımı olarak değerlendirilebilir. Örneğin çalışanlara Ramazan için yapılan erzak yardımı, ayni yardım olarak kabul edilir. 

Ancak bir yardımın ayni yardım olarak değerlendirilmesi ve yapılan bu yardımların bordroya yansıtılması için de dikkat edilmesi gerekenler bulunur. Bu nedenle ayni yardım yapmadan önce bir işveren olarak bu yardımın tüm detaylarını bilmenizde fayda var. 

O halde gelin, ayni yardım kavramını ve ayni yardımın çalışma yaşamındaki yerini detaylı bir şekilde incelemeye başlayalım. 

Ayni Yardım Ne Demek? 

Ayni yardımın kapsamını daha iyi anlayabilmek için öncelikle “Ayni yardım ne demek?” sorusunun cevabını daha detaylı incelemekte fayda var. 

Ayni kelimesi, “nakit para dışında belirlenmiş bir mal veya eşya olarak verilen” anlamına gelir. Buna göre ayni yardım da para olarak değil, mal veya eşya olarak yapılan yardımları kapsadığı için bu yardım, bir başka yardım türü olan nakdi yardımdan farklılaşır. 

Ayni yardımda amaç, çalışanın ihtiyacını doğrudan karşılamaktır. Örneğin çalışanın iş yeri için kıyafet ihtiyacını karşılayan bir iş yerinin bu yardımı ayni yardım olarak değerlendirilebilir. Ancak işveren, çalışanın kıyafet alması için çalışana ekstra nakit ödeme yapıyorsa bu yardım; ayni yardım değil, nakdi yardıma girer. 

Ayni Yardım Zorunlu mudur? 

Özellikle çalışanların merak ettiği bir diğer konu da işverenler tarafından verilen ayni yardımların kanunen zorunlu olup olmadığıdır. Bu konuyu açıklığa kavuşturmak için de öncelikle İş Kanunu ile belirlenen ücret tanımlarını incelemek gerekli. 

Kanun çerçevesinde çalışana verilen ücret, asıl ücret ve giydirilmiş ücret olarak ikiye ayrılır. Asıl ücret, çalışanın emeği karşılığı aldığı maaşı ifade eder. Asıl ücret ödemesinin ise para ile yapılması ve farklı bir ödeme seçeneği ile değiştirilmemesi gereklidir. Bu ödemeye ek olarak çalışana yapılan ayni yardım gibi yardımların, prim ve ikramiye gibi ödemelerin eklendiği ücret ise giydirilmiş ücret olarak tanımlanır. Giydirilmiş ücrette yer alan kalemler ise iş sözleşmesine ve işverenin inisiyatifine göre değişebilir. 

Ücret ödeme detaylarından da anlaşılacağı üzere çalışanın asıl ücretinin üzerine eklenen diğer ödemeler, işverenler açısından zorunlu ödemeler değildir. Buna bağlı olarak da işverenin yasal olarak zorunlu olduğu bir ayni yardım bulunmaz. 

Ancak iş sözleşmesinde ayni yardımlar ile ilgili bir ibare yer alırsa işverenler, sözleşmede belirtilen bu yardımı çalışanlarına yapmak zorundadır. 

Ayni Yardım Nasıl Alınır?

Çalışma hayatında ayni yardım, yukarıda da belirttiğimiz gibi iş sözleşmesinde yer almadığı müddetçe işverenin inisiyatifine bağlıdır. Ancak işverenler, çalışanların motivasyonuna katkı sağlamak için özellikle özel günlerde ayni yardım yapmayı tercih edebilir. Bu nedenle bir iş yerinde farklı şekillerde ayni yardım çeşitleri ile karşılaşmak mümkün. 

Genel olarak çalışanların ihtiyaçlarına yönelik yapılan mal ve hizmet yardımları, ayni yardım kapsamına girer. Buna göre çalışana ödül olarak verilen bir etkinlik bileti veya yılbaşı zamanı hazırlanan yılbaşı sepetleri, ayni yardım olarak değerlendirilebilir. Bunun dışında bir iş yerinde çalışanlara verilebilecek ayni yardım niteliğindeki yardım çeşitleri ise şu şekilde sıralanabilir: 

• Gıda yardımı 
• Kıyafet yardımı 
• İş yeri servisi 
• İş yerinde yemek verilmesi 
• Yemek kartı olarak verilen yemek yardımı 
• Mülkiyeti işverene ait konut temini 

Tüm bunlar dışında çalışana bir mal veya eşya olarak yapılan her türlü yardım da ayni yardım olarak değerlendirilebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu yardımların nakit olarak değil de mal olarak yapılmasıdır. 

Ayni Yardım Bordroda Nasıl Gösterilir?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde ücretin tarifi yapılır. Bu tarife göre ise ücret, “işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler” olarak tanımlanır. Bu tanıma göre işverenin işçiye emeği karşılığı vereceği para veya mal fark etmeksizin tüm ödemeler ücret olarak değerlendirildiği için Gelir Vergisi Kanunu’na göre ayni yardım da bir ücrettir. 

Ayni yardım, kanuna göre ücret olarak değerlendirildiği için mal ile yapılan bu yardımların tutarları da bordroda gösterilmeli ve vergiye tabi tutulmalıdır.

Ancak ayni yardım, bir mal veya eşya yardımı olduğu için bunun bordroda nasıl gösterileceği merak konusudur. Ayni yardımı bordroda gösterirken dikkat edilmesi gereken ise ayni yardımın parasal değerinin bordroya net ücret olarak eklenip bu yardım için varsa yasal kesinti ve vergiler gösterilerek brütleştirilmesidir.  

Bir örnek üzerinden açıklayalım: Diyelim ki bir iş yeri, her çalışanına parasal değeri 250 TL olan hediye çeki veriyor. Çalışanların ise asgari ücretle çalıştığını ve bu ayni yardımın ocak ayına denk geldiğini varsayalım. Buna göre gelir vergisi kesintisi %15 oranında hesaplanır. Gelir vergisi dışında yapılan ayni yardıma damga vergisi kesintisi uygulanacağı için vergi ile ayni yardım brüt ve net ücreti şu şekilde gösterilir: 

Ayni yardım brüt tutar: 296,77 TL 

Gelir vergisi (%15): 44,52 TL 

Damga vergisi (%0.76): 2,25 TL 

Ayni yardım net tutar: 290,77 TL - (44,52 TL + 2,25 TL) = 250 TL 

Ancak çalışanlara verilen bazı ayni yardımlar, gelir vergisinden muaf tutulur. Vergiden muaf tutulan ayni yardımlar ise Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. madde ile 30. madde arasında yer alan maddelerde açıkça belirtilir. Kanun kapsamındaki gelir vergisinden muaf ayni yardımlar ise şu şekildedir: 

• İş yeri yemekhanesinde verilen yemekler 
• Yemek kartları ve kuponları ile verilen yemek yardımı 
• 100 metrekareye kadar işverene ait olan mülkiyetin konut kirası, elektrik ve su gideri
• İş yeri servisi 
• İş için demirbaş olarak verilen ve işten ayrılma durumunda çalışandan geri alınan kıyafetler 
• İşverenin ödediği, çalışanın brüt ücretinin %15’ini ve toplamda yıllık asgari ücret tutarını aşmayan sağlık sigortası primleri, bireysel emeklilik katkı payları 

Ayni yardımlar, yasal olarak bir zorunluluk olmasa da bir işveren olarak çalışanlarınızın motivasyonunu artıracak yardımlar yaparak aynı zamanda vergi istisnasından yararlanmanız mümkün. Ayni yardımlardan biri olan yemek kartı ile yemek yardımını daha avantajlı hale getirmek isterseniz de Edenred’in avantajlarla dolu dünyası sizi bekliyor. 

Türkiye’nin en çok kullanılan yemek kartı Ticket Restaurant ile %100’e varan vergi muafiyeti sağlayabilir ve çalışan başına yılda 20.000 TL’ye kadar tasarruf edebilirsiniz. Çalışanlarınıza sunacağınız farklı imkanlar için de operasyonel açıdan maliyet ve zaman yükünü azaltacak bir ödüllendirme sistemi olan Ticket Compliments Hediye Kartı’nın avantajlarından yararlanabilirsiniz.