Fizibilite Nedir?

Bir iş fikri ya da proje konusu bulmuş olabilirsiniz. Bu sizi her ne kadar heyecanlandırsa da fikri pratiğe döktüğünüzde bazen aynı heyecan devam etmeyebilir. Çünkü fikrin ne kadar uygulanabilir olduğunu, hedeflerinizle uyumunu, olumlu ve olumsuz taraflarını görmeden işe başlamak beklenmedik kayıplara neden olabilir. “Peki, bir fikri hayata geçirmeden nasıl tahminde bulunabilirim?” diyorsanız da fizibilite kavramı ile tanışmanın zamanı geldi. 

Yapılabilirlik anlamına gelen fizibilite, iş hayatı ve yatırım alanında sıklıkla karşımıza çıkan bir kavram. Çünkü bu kavram, bulduğunuz fikirlerin ya da bir işe, şirkete yatırım yapmanın size kazancını veya olumlu taraflarını görebilmek için yapmanız gereken çalışmalar bütününü ifade ediyor. Fizibilite çalışması veya fizibilite etüdü olarak karşımıza çıkan bu çalışmalar sonucunda da bir fikrin ya da yatırımın uygulanabilirliğini ve olası sorunlarını, fikrinizi hayata geçirmeden görmenize imkan tanıyor. 

O halde gelin, fikirlerinizi hayata geçirirken etkili ve sağlam adımlar atmanın yolu olan fizibilite nedir, tüm detayları ile incelemeye başlayalım. 

Fizibilite Neden Yapılır?

Yeni projeler, girişimler ve yatırımlar, içerisinde fırsatları barındırdığı kadar riskleri de barındırır. Bu riskleri görmeden adım atmanız ise beklenmedik kayıplar yaşamanıza neden olabilir. İşte, fizibilite sayesinde böyle riskleri önceden görebilmek mümkün. 

Fizibilite; bir projenin, iş fikrinin ya da yatırımın uygulanabilirliğini sorgulamak amacıyla yapılan ön değerlendirme sürecidir. Fizibilite sürecinde yapılan analizler ile uygulama aşamasında elde edilecek fayda ve risk oranı hakkında fikir sahibi olunabilir. Böylece yeni bir işe, projeye veya yatırıma adım atmadan önce bu durumla ilgili olumlu ve olumsuz sonuçlar değerlendirilebilir. 

Fizibilite Çalışması Nasıl Yapılır?

Yeni bir adımın uygulanabilir olup olmadığını ve nasıl ilerleyeceğini belirlemek için tabii ki pek çok açıdan işin veya projenin değerlendirilmesi gerekir. Bu kapsamlı değerlendirme sürecine de fizibilite çalışması veya fizibilite etüdü denir. “Fizibilite çalışması nedir?” sorusunu cevaplamak için de fizibilite etüdü aşamalarını daha detaylı incelemekte fayda var.  

Fizibilite Etüdü Aşamaları

Fizibilite etüdüne; bir proje, iş veya yatırım gibi herhangi bir planın ilk tasarım aşaması demek mümkün. Bu tasarımla planın uygulanabilir ve sürdürülebilir olup olmadığı belirlenir. 

Tabii ki bunu belirlemek için planı çok yönlü bir bakış açısıyla değerlendirmek şart. Bu nedenle fizibilite etüdü, her biri başka bir konuya odaklanan aşamalara ayrılır. Genel olarak bir işin veya projenin fizibilite çalışması yapılırken dikkate alınacak fizibilite aşamalarını ise şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Piyasa fizibilitesi: Yapılması düşünülen işin, ürünün, hizmetin veya projenin özelliklerine göre hangi pazara hitap edeceği, rakipleri, satış dönemleri gibi detaylar piyasa fizibilitesi ile çıkarılabilir. Bu yeni işin veya projenin piyasadaki örnekler üzerinden değerlendirileceği verileri elde etmek için de ayrıntılı bir şekilde piyasa araştırması yapılmalıdır. 
• Finansal fizibilite: Tabii ki her yeni girişim veya yatırım için bir bütçe gerekir. Bu bütçenin belirlenmesi ve işin getirilerinin hesaplanması için de finansal fizibilite yapılmalıdır. Böylece işin maliyet detayları belirlenerek yapılacak yatırımın karşılığı hakkında bir öngörü çıkarılabilir.  
• Hukuki fizibilite: İş, proje ve yatırımın yasal çerçevede ilerlemesi için kanun ve yönetmeliklerde belirlenen esaslara uyması gerekir. Bu nedenle hukuki fizibilite yapılarak iş veya proje planının yasal sınırları çıkarılmalıdır. 
• Teknik fizibilite: İşin veya projenin hayata geçmesi için yeni bir teknoloji, ham madde ya da personel ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu durumla ilgili önceden bilgi sahibi olmak için de teknik fizibilite yapılması gerekir. Teknik fizibilite sayesinde işletmenin sahip olduğu teknoloji, donanım, personel gibi detaylar analiz edilerek yapılacak iş için planlama aşamasında gerekli ihtiyaçlar belirlenir. 

Temel olarak proje veya iş, bu başlıklar kapsamında değerlendirildikten sonra sonuçların analiz edilmesi için genel bir fizibilite raporu oluşturulur.  

Fizibilite Raporu Nedir?

Fizibilite raporu, yukarıda sıraladığımız tüm fizibilite aşamaları tamamlandıktan sonra sonucun değerlendirilmesi için hazırlanan detaylı bir rapordur. Bu raporda yeni işin, projenin veya yatırımın finansal, hukuki, teknik ve piyasa açısından olumlu ve olumsuz yönleri ele alınır. Ayrıca bu planı hayata geçirmek için gerekli olan bütçe, personel, donanım veya yazılım gibi detaylar da fizibilite raporu ile belirlenebilir. 

Ancak fizibilite raporu da fizibilite süreci gibi oldukça kapsamlı bir çalışmadır. Raporda işin uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği ile alakalı tüm detaylara yer verilmesi gerekir. Çünkü fizibilite raporunda yapılan bir hata veya açık, işin veya projenin gidişatında beklenmedik sonuçlarla karşılaşmanıza neden olabilir. Böyle durumlarla karşılaşmamak için fizibilite çalışması yaparken sektör veya proje bazlı analiz etmeniz gereken konuları detaylı bir şekilde çıkarmanızda fayda var. 

Fizibilite Çalışması Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Hem uygulama hem de rapor aşaması olarak fizibilite etüdü oldukça kapsamlı bir çalışmadır. Bu çalışmanın hedef ve beklentilere yönelik doğru bir şekilde işlemesi için de dikkat edilmesi gereken unsurlar bulunur. Fizibilite çalışması yaparken dikkat edilmesi gerekenleri ise şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Fizibilite çalışması, yeni bir iş ya da mevcut işteki yeni bir proje için yapılabilir. Yani farklı alanlar için fizibilite çalışması yapmak mümkün. Ancak ön değerlendirme sürecine başlamadan alana göre değerlendirilecek konuların çıkarılması önemlidir. 
• Fizibilite çalışmasındaki her bir aşama, fikrin uygulanabilirliği açısından büyük öneme sahiptir. Bu nedenle tek bir aşamaya odaklanmadan her aşamada detaylı bir şekilde analiz yapılması şart.
• Fizibilite çalışmalarının sonucunun değerlendirilmesi için tabii ki fizibilite raporu hazırlanmalıdır. Çünkü rapor, işin veya proje geçmesi için bir haritadır. Bu haritayı detaylı bir şekilde çıkarmak ise yolda kaybolmamanızı sağlar. 
• Bazen bir fikrin heyecanı ile rasyonel değerlendirme yapmak zor olabilir. Aslında fizibilite çalışması da bu rasyonel değerlendirme için bir adımdır. Bu nedenle çalışmada yapılacak araştırma ve analizlerin de objektif bir bakış açısıyla ilerlemesi gerekir. 
• Fizibilite çalışmasının amacı, her zaman bir işe başlamak ya da başlamamak değildir. Bu çalışma ile yapılacak işin zayıf yönleri tespit edilip önlem alınabilir. 

Kısacası fizibilite çalışmasına, bir projenin ve iş fikrinin uygulanabilirliğini ve başarı şansını değerlendirmek için kritik bir adım demek mümkün. Tabii bu fikrin potansiyelini değerlendirirken risklerini de göz ardı etmemeniz gerekli. “Peki, risk analizi nasıl yapılır?” diyorsanız da risk analizi yaparken uygulayabileceğiniz yöntemleri keşfetmek için “Risk Analizi Nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.