Gelir Vergisi Matrahı Nedir?

Bir işveren olarak çalışanlarınıza ödediğiniz ücretler için ne kadar gelir vergisi ödemeniz gerektiğini hesaplamak istiyorsanız bunun çözümü, gelir vergisi matrahından geçiyor. Ancak bu kavramın kapsadığı alan, sadece ücretli çalışanlar ile sınırlı değil. Çünkü biliyoruz ki belirli bir ücrete bağlı olmaksızın kazanç sağlayan herkesin gelir vergisi ödemesi şart. Tabii ki ödemenin doğru şekilde yapılması ise doğru bir şekilde hesaplamaya bağlı. O halde, bu hesaplamada size yol gösterecek “Gelir vergisi matrahı nedir?” ve “Gelir vergisi matrahı hesaplama nasıl yapılır?” incelemeye başlayalım. 

Gelir Vergisi Matrahı (GVM) Ne Demek?

Gelir vergisi matrahı detaylarına geçmeden önce konuyu daha iyi anlamak için bu kavramın anlamına bakmakta fayda var.

Gelir vergisi, bir kişinin gelirinden belirlenen oranlar tutarında kesilen bir vergi türüdür. Örneğin bir işverenin çalışanlarına verdiği ücret, çalışanlarının gelir kaynağı olduğu için bu kazanç gelir vergisine tabidir. Bunun dışında ticari ve zirai kazançlar, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye ve menkul sermaye gelirlerinden de gelir vergisi kesilir. Gelir vergisine dair tüm detaylar ise Gelir Vergisi Kanunu ile belirlenir.

Matrah ise bir kazancın vergi miktarını belirlemede temel olarak alınan, kazançtan giderler çıkarıldıktan sonra geri kalan bölüm anlamına gelir. Vergilendirme sisteminde kullanılan bir kavramdır.

Her iki kavrama da değindiğimize göre şimdi, gelir vergisi matrahını daha detaylı açıklayabiliriz. Gelir vergisi matrahı, bir gelirden genel sağlık ve işsizlik sigortası gibi vergi dışı kazançlar çıkarıldıktan sonra geriye kalan ücreti ifade eder. Örneğin bir işçinin brüt ücretinden işsizlik sigortasının işçi payı ve genel sağlık sigortası tutarı çıkarıldıktan sonra işçiye ait gelir vergisi matrahı belirlenebilir.

Her ay çıkarılan gelir vergisi matrahı, bir sonraki aya aktarılarak birikir. Bir senenin sonunda tüm bu kesintili ücretlerin birikmesi ile de kümülatif gelir vergisi matrahı çıkarılır. Böylece sene içerisinde işçi adına ödenmesi gereken gelir vergisi tutarı, bu matrah üzerinden hesaplanabilir.

Gelir Vergisi Matrahı Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi matrahı hesaplama için toplam kazanç dikkate alınır. Brüt ücret üzerine varsa tüm menfaatler ve ek ödemeler eklenerek gelir vergisi matrahı hesabı yapılır. Ancak toplam kazançtan vergi dışı kazançlar çıkarılmalıdır.

Diyelim ki bir çalışanın gelir vergisi matrahını hesaplamak istiyorsunuz. Bunun için çalışanın toplam kazancından SGK primi ve işsizlik sigortası işçi payını çıkarmanız gerekli. Bu sigorta primlerinin oranları ise devlet tarafından belirlenir. Detaylı bilgi için “Sigorta primi nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.

Güncel oranlara göre 4A sigorta kapsamına giren bir çalışanın toplam kazancından sigorta primi kesintisi %14, işsizlik sigortası kesintisi de %1 oranında yapılır. Buna göre gelir vergisi matrahı şu şekilde hesaplanabilir:

Gelir vergisi matrahı = Toplam kazanç - (Sigorta primi payı + İşsizlik sigortası payı)

Şimdi, bir örnek hesaplama yapalım. Toplam kazancı 15.000 TL olan ve 4A sigorta kapsamına giren bir çalışanı ele alalım. Bu çalışanın sigorta primi, kazancının %14’ü hesaplanarak 2.100 TL olur. İşsizlik sigortası ise %1 oranı ile 150 TL olarak çıkar. Buna göre;

Gelir vergisi matrahı: 15.000 TL - (2.100 TL + 150 TL) = 12.750 TL olarak hesaplanır.

Yıllık Gelir Vergisi Matrahı Nedir?

Diyelim ki yukarıdaki gelir vergisi matrahı hesaplamasını ocak ayında yaptınız. Şubat ayında da bu hesabı yapıp sonuca, ocak ayında çıkan 12.750 TL’yi ekleyerek bu hesaplamaya devam edebilirsiniz. Her ay, bir sonraki aya ekleneceği için de sene sonunda çalışanın yıllık yani kümülatif gelir vergisi matrahını bulabilirsiniz.

Yıllık gelir vergisi matrahı sayesinde bir çalışanın yıllık geliri çıkarılabilir. Böylece çalışanın kazancının hangi gelir dilimine girdiği belirlenerek vergi oranına göre gelir vergisi hesaplanabilir.

Ancak gelir dilimlerine göre uygulanacak vergi oranları her sene güncellendiğinden bu hesabın doğru bir şekilde yapılması için güncel gelir vergisi dilimlerine ve oranlara dikkat edilmesi oldukça önemli.

Ücretliler için 2023 gelir vergisi oranları ise şu şekilde: 

Belirli bir ücrete bağlı olmaksızın çalışanların kazançları için de gelir vergisi oranı, %15 ile %40 aralığında değişir. Ancak gelir dilimlerindeki tutarlarda farklılıklar bulunur. Belirli bir ücret dışı gelir elde edenler için 2023 gelir vergisi tarifesini de aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz:

Toplam Gelir Vergisi Matrahı Farklı Bir Şirkete Taşınabilir mi?

Gelir vergisi matrahı ile ilgili merak edilen bir diğer konu da “Kümülatif vergi matrahı taşınabilir mi?” oluyor. Çünkü toplam gelir vergisi matrahı, her işçinin maaşı üzerinden hesaplandığı için gelir vergisi tutarı da çalışana özel olarak çıkarılır. Bu nedenle bir çalışan, yıl içerisinde iş değişikliği yaptığında bu hesabın farklı bir iş yerine aktarılması hem işverenler hem de çalışanlar açısından merak konusu.

İş değişikliğinde çalışan talebi üzerine kümülatif gelir vergisi matrahı, yeni işe aktarılabilir. Aynı işverene bağlı farklı bir işe geçerken çalışanın toplam gelir vergisi matrahı taşınabildiği gibi çalışan, farklı bir iş yerine geçtiğinde önceki işinde birikmiş olan kümülatif gelir vergisi matrahını da taşıyabilir. Çalışanın talebi üzerine yeni işveren bunu dikkate alarak kümülatif vergi matrahını devam ettirir.

Buna ek olarak eğer bir kişi aynı anda farklı yerlerde çalışarak gelir elde ediyorsa her gelir için ayrı ayrı vergilendirilme yapılması gerekir. Elde ettiği her iki gelire ait gelir vergisi matrahları birleştirilemez.

Kısacası gelir vergisi matrahı, farklı kazançlara yönelik gelir vergisini hesaplamak için bir yol. Bu yol ile bir işveren olarak çalışan başına ödemeniz gereken gelir vergisi tutarını hesaplayabilirsiniz. Ancak unutmayın ki bir personelin ücretinden kesilen vergi, sadece gelir vergisi ile sınırlı değil. Personel ücretleri hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bir diğer vergi de stopaj vergisidir. Bu vergi ile ilgili detaylı bilgi almak için “Stopaj Nedir?” yazımızı okuyabilirsiniz.