Refakat İzni Nedir, Nasıl Alınır?

Bir işveren olarak çalışma sürecinde verimlilik için çalışanların motivasyonunu düşünmek ve buna göre aksiyonda bulunmak oldukça önemli. Çünkü çalışanların motivasyonu düştüğü takdirde işteki performansları da bu durumdan etkilenir. 

Çalışma ortamının iyileştirilmesi, çalışanlara yan hakların sunulması veya sunulan hakların çeşitlendirilmesi gibi şirket içi düzenlemeler ile çalışanların motivasyonunu artırmak mümkün. Ancak çalışanın motivasyonunu düşüren durumların sadece şirket içi düzenle ilgisi olmadığını unutmamak gerekli. Özellikle sağlık ile ilgili konular hem duygusal açıdan hem de verimlilik açısından her insanı etkileyen bir yapıya sahip. 

Tabii ki çalışanlar, kendi sağlık durumlarında bir olumsuzluk olması halinde hastalık izni alarak bir süreliğine iş ortamından uzaklaşabilir. Peki, çalışanların bir yakını hasta olursa ne olur? Sonuçta çalışanın sadece kendisi değil, bir yakını da hasta olduğunda çalışan işe tam anlamıyla odaklanamaz. Ayrıca yakınına yardım etmesi gerekliliği halinde çalışanın hem işe odaklanması hem de hastaya bakması oldukça zor olabilir. İşte, böyle durumlarda karşımıza refakat izni kavramı ortaya çıkar. Ancak refakat izni almak için şartlarını bilmek gerekli.

O halde, çalışanların kullanabileceği bir izin türü olarak karşımıza çıkan refakat iznini incelemeye başlayalım.   

Refakat İzni Nasıl Alınır?

Aslında eşlik etme ve birlikte bulunma anlamına gelen refakat kelimesi, günlük hayatta bir hastalık durumunda kişinin iyileşme sürecinde yanında bulunma ve yardımcı olma anlamında kullanılır. Buna göre bir kişinin hastalık ve iyileşme sürecinde yanında olan kişilere refakatçi denir. 

Bir çalışanın yakınlarında hastalık durumu olması halinde çalışan, refakatçi olmak için refakat izni alabilir. Ancak refakat izni almak için belirli şartlar bulunur. 

Bu şartlardan ilki, hasta olan kişi ile çalışanın yakınlık derecesidir. Çalışanın bakmakla yükümlü olduğu eş, çocuk, anne veya babanın ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunması durumunda çalışan, refakat izni kullanabilir. Ayrıca çalışanın bakmakla yükümlü olmasa bile refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek anne, baba, çocuk ve kardeşleri için de bu izin kullanılabilir. 

Bir diğer şart olarak refakat izni alabilmek için refakat gerektiren durumun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur. Refakat izni talebinde bulunacak çalışanın iş yerine; hastanın sağlık durumu, refakat edilmediği takdirde hayati tehlikeleri, gerekli refakat süresi gibi detayların yer aldığı sağlık raporunu sunması gerekir. 

Kimler Refakat İzni Alabilir? 

Refakat izni ile ilgili merak edilen konulardan biri de tüm çalışanların refakat izni alıp alamayacağı konusudur. Bu konuyu aydınlatmak için çalışan haklarının belirlendiği yönetmelik ve kanunları incelemek gerekli. 

Refakat izni, aslında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan ve sadece devlet memurları özelinde tanımlanan bir izindir. Özel sektör çalışanlarının refakat izni alıp alamayacağı ile ilgili bilgi edinmek için 4857 sayılı İş Kanunu’na bakıldığında refakat izni ile ilgili bir düzenleme yer almadığı görülür. Buna göre özel sektör çalışanları için refakat iznine yasal olarak bir hak değil, işverenin inisiyatifinde olan bir izin türü demek mümkün. Ancak iş sözleşmesinde refakat izni ile ilgili bir düzenleme yer aldığı müddetçe işveren, çalışana bu hakkı sunmakla yükümlüdür. 

İş Kanunu’nda refakat izni yer almasa da mazeret izni bölümünde sadece ebeveynlere tanınan bir izin bulunur. Kanunda yer alan mazeret iznine göre bir işçinin %70 oranında engelli veya süreğen bir hastalığı olan çocuğunun tedavisinde hastalık raporu sunularak ebeveynlerden sadece birinin kullanması kaydıyla bir yıl içinde 10 gün izin alınabilir. 

Refakat İzninin Maksimum Süresi Ne Kadar? 

Çalışanlar, yakınlarına refakatçi olma gerekliliği halinde refakat izni kullanabilir. Ancak refakat izni alma şartlarında da belirttiğimiz gibi bunun için hastanın durumunun sağlık raporuyla belgelenmesi şart. Bu raporun alınması halinde ise Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen refakat izni süresi 3 aydır. Ancak gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır. Yani yasal olarak maksimum alınabilecek memur refakat izni süresi 6 aydır. 

Bu izin süresince hasta daha çabuk iyileşirse refakat durumu ortadan kalkabilir. Böyle bir durumda çalışanların izin süresi olsa bile sürenin bitmesini beklemeden çalışmaya geri dönmesi gerekir. Çünkü refakatçi olmadığı takdirde refakat iznini kullanan ve çalışmaya geri dönmeyen memurlar, yasalar çerçevesinde izinsiz olarak görevini terk etmiş sayılır ve haklarında gerekli işlemler yapılır.

Refakat İzni Hangi Hastalıklara Verilir?

Bir çalışanın refakat iznini kullanması için bakmakla yükümlü olduğu ya da yükümlü olmasa bile refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek anne, baba, eş ve çocuklarından birinin yardıma ihtiyacı olması yeterlidir. Ancak her hastalık halinde refakat izni almak mümkün değildir. 

Refakat izni için hastanın bir kaza sonucu yaralanması veya uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyulan verem, kanser veya akıl hastalığı gibi bir rahatsızlığı olması gerekir. Kısacası kişinin bakıma ihtiyaç duymasını gerektiren hastalık durumlarında refakat izni memur tarafından kullanılabilir. 

Buna ek olarak aynı kişi için sadece tek bir çalışan refakat izni kullanabilir. Örneğin aynı iş yerinde çalışan ebeveynlerin çocuklarının uzun süreli tedaviye ihtiyacı olan bir hastalığı olması durumunda ebeveynlerden sadece biri refakat izni alabilir.  

Kısacası refakat izni, çalışanların yakınlarının hastalık ve iyileşme sürecinde yanlarında olmasını sağlayan bir izin türüdür. Her ne kadar yasalar çerçevesinde bakıldığında sadece devlet memurlarına tanınan bir hak olsa da bu iznin çalışan motivasyonu açısından özel sektör çalışanlarına da tanınması oldukça önemli. 

Refakat izni dışında farklı bir izin türlerini keşfetmek için ise “Annelik İzni” ve “Babalık İzni” yazılarımızı okuyabilirsiniz.