Gümrük Vergisi Hesaplama

Uluslararası ticaret yapıyor veya yapmayı planlıyorsanız bu ticaret kapsamında ödemeniz gereken gümrük vergisi tutarını ve hangi ürünlerin gümrük vergisine tabi olduğunu bilmeniz şart. “Peki, gümrük vergisi hesaplama nasıl yapılır?” diyorsanız bu sorunun cevabını verebilmek için de tüm detayları ile gümrük vergisi kavramını incelemek gerekli. Çünkü gümrük vergisi hesabı hem ürün hem de ülke bazlı değişebilen vergi oranlarına sahip. Buna bağlı olarak hesaplamada da dikkat edilecek pek çok hususu içinde barındırıyor. 

O halde gümrük vergisi nedir ve gümrük vergisi hesaplarken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir, incelemeye başlayalım. 

Gümrük Vergisi Nedir?

Gümrük Kanunu’nun 3. maddesinde belirtildiği gibi eşyaya uygulanan ithalat ve ihracat vergilerinin tümü gümrük vergisi olarak adlandırılır. Yani gümrük vergisi hem ihracat hem de ithalat yapanlar için geçerli olan bir vergi türüdür. Gümrük sınırından geçen her bir eşya için eşyanın değerine ve belirlenen vergi oranına göre gümrük vergisi ödenmesi gerekir. 

Ancak bazı eşyalar gümrük vergisinden muaf tutulur. Gümrük vergisinden muaf tutulan tüm eşyalar ise Gümrük Kanunu’nun 167. maddesinde açıkça belirtilir. Buna göre gümrük vergisi ödeme zorunluluğu olmayan eşyaları şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Cumhurbaşkanı zat ve ikametgahı için gelen eşyalar 
• Mütekabiliyet esasına göre ithal edilen diplomatik eşyalar 
• Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve Savunma Sanayi Başkanlığı gibi devlet kurumları için ithal edilen her türlü araç, gereç, cihaz ve bunların araştırma geliştirilmesinde kullanılacak yedek parçalar 
• Değeri 150 euro’yu geçmeyen eşyalar 
• Yerleşim yerlerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait ve üç yaşından büyük olmayan kullanılmış motorlu veya motorsuz özel araçlar 
• Yerleşim yerlerini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişilere ait her türlü kullanılmış ev eşyası 
• Yerleşim yeri Türkiye’de olan bir Türk ile evlenerek veya evlenmek üzere Türkiye’ye gelen kişilere ait çeyiz eşyası 
• Miras yoluyla getirilen eşyalar 
• Türkiye’ye öğrenim görmek amacıyla gelen öğrencilere ait eğitimle ilgili malzemeler ve ev eşyaları 
• Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak çıkmış gerçek kişilerin geri getirdiği kullanılmış ev eşyaları 
• Yerleşim yeri Türkiye dışında olan gerçek kişilerin Türkiye’de satın aldıkları veya kiraladıkları konutlarında kullanılmak üzere getirdikleri ev eşyaları 
• Yolcuların kendi kullanımları için getirdikleri ticari mahiyette olmayan kişisel eşyalar 
• Değeri 430 euro’yu geçmemek üzere serbest dolaşıma sokulacak hediyelik eşyalar
• Gerçek kişilere ait şeref nişanları veya ödüller 
• Uluslararası ilişkiler çerçevesinde alınan hediyeler 
• Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından ticari amaçlı kullanılmamak üzere ithal edilen eşyalar 

Görüldüğü gibi gümrük vergisinden muaf tutulan ürünlerde genellikle gerçek kişilere ait olması ve ticari amaçlı olmaması esastır. Buna göre de ticaret kapsamında ihraç veya ithal edilen ürünler için gümrük vergisi ödenmesi gerekli demek mümkün. 

Gümrük Vergisi Nasıl Hesaplanır? 

“Ürün bazında gümrük vergisi nasıl hesaplanır?” diye merak ediyorsanız öncelikle gümrük vergisi hesaplarken dikkate alınan unsurları bilmenizde fayda var. Çünkü ödenmesi gereken gümrük vergisi tutarı; eşyanın değeri, türü ve buna bağlı olarak belirlenen vergi oranına göre değişir. 

Hesaplamaya geçmeden önce gümrük vergisi hesabında dikkat edilecek hususları inceleyelim: 

• GTIP Numarası: Her ürünün Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen GTIP kodudur. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltması olan GTİP, mal tanımı için oluşturulan 12 haneli bir kod sistemidir. Gümrüklerde eşyalar, bu kodlar üzerinden işlem görür. Taşıma esnasında alınan önlemler ve uygulanan vergiler de GTİP kodu dikkate alınarak belirlenir. Ürünlerin GTIP kodunu öğrenmek veya GTIP kodu ile ürünlere uygulanacak vergi oranlarını incelemek için Ticaret Bakanlığı’nın oluşturduğu “Tarife Arama Motoru”nu kullanabilirsiniz. 
• Ürünün Değeri: Gümrük vergisi hesaplamasında en temel faktörlerden biri de ürünün değeridir. Bu değere ise “Cost, Insurance, Freight” kelimelerinin baş harflerinden oluşan CIF bedeli denir. Yani bir ürünün değerini bulmak için ürünün maliyeti üzerine navlun ve sigorta bedellerinin de eklenmesi gerekir. 
• Gümrük Vergisi Oranı: Gümrük vergisi oranları ürüne ve ülkeye göre farklılaşabilir. Bu nedenle her sene Resmi Gazete’de yayımlanan Türkiye Gümrük Tarife Cetveli’ndeki güncel gümrük vergi oranlarını bilmeniz gerekir. 

Tüm bunlar gümrük vergisi tutarını belirlerken dikkate alınması gereken hususlardır. Bu hususlara göre bir ürün bazında gümrük vergisi hesabı yapmak için de ürün değerinin vergi oranı ile çarpılması gerekir. Kısaca şu formül ile gümrük vergisi ödenmesi gereken tutarı bulmak mümkün: 

• Gümrük vergisi = Ürün değeri x Gümrük vergisi oranı 

Örneğin bir ürünün değeri 10.000 ABD Doları ve gümrük vergisi oranının %10 olduğunu düşünelim. Buna göre; 

• Gümrük Vergisi = 10,000 x 0.10 = 1.000 ABD doları olur. 

Ancak bu hesaplamanın doğru bir şekilde yapılması için yukarıda da belirttiğimiz gibi ürün değeri ve vergi oranının doğru bir şekilde belirlenmesi oldukça önemli. 

Gümrük Vergisi Oranları 

Gümrük vergisi oranı, gümrük vergisi hesabında dikkate alınan temel faktörlerden biridir. Ancak bu vergi oranı, ürüne ve ülkeye göre değişiklik gösterebilir. Çünkü ülkeler arasında yapılan anlaşmalar, ürünlere uygulanan gümrük vergisi oranını da etkiler. 

Gümrük vergisi hesaplamasında belirttiğimiz gibi ürün bazlı gümrük vergisi oranları için Türkiye Gümrük Tarife Cetveli’nin incelenmesi gerekir. Bu cetvel ile ithal edilecek ürünlere uygulanacak vergi oranları belirlenir. Ancak gerekli görüldüğü noktada bu oranlara Bakanlar Kurulu tarafından değişiklik yapılabilir. Bu değişiklikler ise her sene “İthalat Rejim Kararı” olarak yayımlanarak yürürlüğe girer. 

İthalat Rejim Kararı’nda GTİP bazında ürün gruplarına göre AB ile imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması’nın yanı sıra imzalanan diğer serbest ticaret anlaşmaları ve Türkiye’nin bazı ülkelere uyguladığı tek taraflı vergi indirimleri çerçevesinde uygulanacak vergi oranları tablo halinde verilir. Güncel vergi oranlarını öğrenmek için 31 Aralık 2023 tarihinde Resmi Gazete’de tebliğ edilen İthalat Rejim Kararına Değişiklik Yapılmasına Dair Karar’ı inceleyebilirsiniz. 

Kısacası dış ticaret faaliyetlerinde dikkat edilmesi gereken gümrük vergisi hesaplamasının pek çok değişkene bağlı olduğunu söylemek mümkün. Doğru bir hesap yapabilmek için de ürün değerinin yanı sıra ürün ve ülke bazlı değişen gümrük vergi oranlarını dikkate almak gerekli. Böylece ticari olarak gerçekleştireceğiniz dış ticaret faaliyetlerinde ödemekle yükümlü olduğunuz gümrük vergisi tutarını tespit edebilirsiniz. 

Sıkça Sorulan Sorulan Sorular 

Son olarak gümrük vergisi ile ilgili sıkça sorulan soruları cevaplayalım. 

Gümrük vergisi sınırı ne kadar? 

Gümrük Kanunu’nun 167. maddesinde gümrük vergisinden muaf tutulan ürünler sıralanır. Bu maddede belirtildiği gibi değeri 150 euro’yu geçmeyen eşyalar, gümrük vergisinden muaftır. Ancak değeri bu tutarı geçen ve ticari amaçla kullanılacak eşyalar için gümrük vergisi ödenmesi gerekir. 

İlave gümrük vergisi nedir?

İlave gümrük vergisi, dış ticarette uygulanan Gümrük Tarife Cetveli dışında kalan eşyalar için fark giderici bir vergi türüdür. Türkiye ile arasında ticaret anlaşması olmayan üçüncü ülke menşeli eşyalara uygulanır. Uygulanacak vergi oranları ise eşya bazında değişir. 

Gümrük vergisi nereye ödenir?

Gümrük işlemleri nedeniyle ödenmesi gereken gümrük vergisi, anlaşmalı bankalar ve kamu saymanlıkları aracılığıyla ya da Gümrük Tahsilat Sistemi olan GÜMKART ile ödenebilir. 
Tabii gümrük vergisi dışında bir işverenin ödemesi gereken başka vergiler de bulunur. “Peki, bu vergiler nelerdir?” diyorsanız sıklıkla karşılaştığımız vergi türleri hakkında detaylı bilgi almak için “Vergi Nedir, Vergi Türleri Nelerdir?” yazımızı okuyabilirsiniz.